Ο ΑΡΚΑΔΙΚΟΣ ΜΥΘΟΣ ΤΗΣ ΑΤΑΛΑΝΤΗΣ!!! Η ιστορία της συνδέεται άλλοτε με τους αρκαδικούς κι άλλοτε με τους βοιωτικούς μύθους

Αρκαδία Μαγική

Ο ΑΡΚΑΔΙΚΟΣ ΜΥΘΟΣ ΤΗΣ ΑΤΑΛΑΝΤΗΣ!!!!

Ηρωίδα της αρχαιότητας, η πιο γρήγορη από όλους τους θνητούς και η μοναδική γυναίκα Αργοναύτης. 

Η ιστορία της συνδέεται άλλοτε με τους αρκαδικούς κι άλλοτε με τους βοιωτικούς μύθους. 

Οι δυο μύθοι έχουν τόσα κοινά χαρακτηριστικά που δεν μας επιτρέπουν να θεωρήσουμε πως υπήρχαν δυο διαφορετικές ηρωίδες με το ίδιο όνομα.

Κατά τον αρκαδικό μύθο, η Αταλάντη, ήταν κόρη του Ιασίου (ή του Σχοινέως) και της Κλυμένης. 

Πατρίδα της ήταν το Λύκαιον, το Μαίναλο ή η Τεγέα. 

Όταν γεννήθηκε η Αταλάντη, ο πατέρας της, επειδή ήθελε μόνο γιους, την εγκατέλειψε στο όρος Παρθένιο κοντά στην είσοδο μιας σπηλιάς. 

Στην αρχή, την Αταλάντη, την φρόντιζε μια αρκούδα (σύμβολο της Άρτεμης) και αργότερα την περιμάζεψαν κάποιοι κυνηγοί. Κοντά τους έμεινε μέχρι να μεγαλώσει κι έμαθε τα μυστικά του κυνηγιού. Όταν μεγάλωσε δεν ήθελε να παντρευτεί, ζούσε με αγνότητα και κάποτε σκότωσε με τα βέλη της τους Κένταυρους Ροίκο και Υλαίο που είχαν προσπαθήσει να τη βιάσουν.

Πήρε μέρος στο κυνήγι του Καλυδωνίου κάπρου παρά τις αντιδράσεις των συγκεντρωμένων ηρώων, οι οποίοι αρνούνταν να συμμετάσχουν σε κυνήγι που θα έπαιρνε μέρος μία γυναίκα. 

Ο Μελέαγρος όμως, ο γιος του βασιλιά Οινέως, του διοργανωτή της επιχείρησης, ερωτεύτηκε την ηρωίδα κι έπεισε τους υπόλοιπους ήρωες να τη δεχτούν. Μετά από έξι μέρες κυνηγιού η Αταλάντη σκότωσε μαζί με το Μελέαγρο τον κάπρο ρίχνοντας πρώτη εκείνη το θανατηφόρο βέλος στο ζώο και σύμφωνα με το έθιμο έλαβε σαν έπαθλο το κεφάλι και το δέρμα του ζώου.

Πήρε μέρος στην αργοναυτική εκστρατεία μαζί με το Μελέαγρο. Μετά το τέλος της εκστρατείας στους ταφικούς αγώνες που έγιναν προς τιμή του Πελία, η Αταλάντη νίκησε στην πάλη τον Πηλέα.

Σύμφωνα με την αρκαδική εκδοχή παντρεύτηκε τον εξαδελφό της Μελανίωνα, ο οποίος την είχε ερωτευθεί όταν την είχε συναντήσει στις περιπλανήσεις του στα δάση. Από το γάμο αυτό γεννήθηκε ο Παρθενοπαίος, τον οποίο ο Ευρυπίδης αναφέρει ως έναν από τους Επτά επί Θήβας.

ΒΟΙΩΤΙΚΟΣ ΜΥΘΟΣ ΑΤΑΛΑΝΤΗΣ!!!

Σύμφωνα με το βοιωτικό μύθο γονείς της Αταλάντης ήταν ο Σχοινέας και η Κλυμένη. Από πολύ μικρή είχε δείξει μεγάλες ικανότητες στο κυνήγι και ήταν ανίκητη στο τρέξιμο. Ζούσε στα δάση κι απέφευγε τους ανθρώπους επειδή ήθελε να μείνει πιστή στην Άρτεμη και να παραμείνει αγνή ή κατά άλλους επειδή υπήρχε κάποιος χρησμός που έλεγε πως αν παντρευόταν θα μεταμορφωνόταν σε ζώο. Ο πατέρας της δέχτηκε την απόφασή της να μην παντρευτεί υπό τον όρο ότι αν κάποιος την κέρδιζε σε αγώνα δρόμου εκείνος θα την έκανε γυναίκα του. Η Αταλάντη, επειδή ήταν ανίκητη στο τρέξιμο, συμφώνησε, με την προϋπόθεση ότι θα είχε το δικαίωμα να σκοτώνει τους ηττημένους. Για το λόγο αυτό στις εκκινήσεις των αγώνων έδινε σε κάθε επίδοξο μνηστήρα ένα μικρό προβάδισμα. Εκείνη ακολουθούσε κρατώντας ένα δόρυ με το οποίο τρυπούσε το νεό όταν τον έφτανε. Πολλοί είχαν βρει τέτοιο θάνατο μέχρι που ο Ιππομένης ή Ιππομέδων ξεπέρασε την Αταλάντη στο τρέξιμο με τέχνασμα που του υπέδειξε η θεά Αφροδίτη. Η θεά του χάρισε τρία χρυσά μήλα από τον Κήπο των Εσπερίδων ή κατά μία άλλη παράδοση από το στεφάνι του Διονύσου. Κατά τη διάρκεια του αγώνα, καθώς ο Ιππομένης έχοντας ξεκινήσει πρώτος προηγούνταν, έριχνε πίσω του από ένα χρυσό μήλο κάθε φορά που η Αταλάντη τον πλησίαζε. Εκείνη σταματούσε να το μαζέψει και καθυστερούσε, με τον τρόπο αυτό ο Ιππομένης κατάφερε να κερδίσει τον αγώνα.

Οι δυο νέοι παρασυρμένοι από τον έρωτα τους περιπλανιόνταν στα δάση και ενώθηκαν μέσα σε ναό αφιερωμένο στη θεά Κυβέλη ή κατ' άλλους στο Δία Καλλίνικο. Επειδή αυτό θεωρούνταν ανόσιο τιμωρήθηκαν με τη μεταμόρφωσή τους σε ζευγάρι λιονταριών.

Βιβλιογραφία - πηγές 

Απολλώνιος Ρόδιος, Αργοναυτικά, 1, 769

Τοῖ' ἄρα δῶρα θεᾶς Ἰτωνίδος ἦεν Ἀθήνης·

δεξιτερῇ δ' ἕλεν ἔγχος ἑκηβόλον, ὅ ῥ' Ἀταλάντη

Μαινάλῳ ἔν ποτέ οἱ ξεινήιον ἐγγυάλιξε,

πρόφρων ἀντομένη, πέρι γὰρ μενέαινεν ἕπεσθαι 

τὴν ὁδόν· ἀλλ', ὅσον αὐτὸς ἑκών, ἀπερήτυε κούρην,

δεῖσε γὰρ ἀργαλέας ἔριδας φιλότητος ἕκητι.

Θεόγνης, Ελεγείες

ἔργ' ἀτέλεστα τέλει 

πατρὸς νοσφισθεῖσα δόμων ξανθὴ Ἀταλάντη·

ὤιχετο δ' ὑψηλὰς εἰς κορυφὰς ὀρέων

φεύγουσ' ἱμερόεντα γάμον, χρυσῆς Ἀφροδίτης

δῶρα· τέλος δ' ἔγνω καὶ μάλ' ἀναινομένη. 

Πλούταρχος, Ηθικά, Περί των παρ’ Αλεξανδρεύσι παροιμιών, 44, 2

παρῆκται δὲ ἀπὸ τῶν

πεμφθέντων παρ' Ἱππομένους ἐπὶ Ἀταλάντην μήλων. προύκειτο μὲν γὰρ τῷ νικῶντι

δρόμῳ τὴν Ἀταλάντην ἔπαθλον ὁ ταύτης γάμος. Ὁ γοῦν Ἱππομένης εἰς ἅμιλλαν

καταστὰς χρυσᾶ μῆλα πρότερον παρὰ τῆς Ἀφροδίτης λαβὼν καὶ ταῦτα ῥίπτων αὐτῆς

περιγέγονεν ἀσχολουμένης περὶ τὴν τῶν μήλων συλλογήν.

Διόδωρος Σικελιώτης, Ιστορική Βιβλιοθήκη, 4, 34, 3.5

πρώτου δὲ Μελεάγρου τὸ θηρίον ἀκοντίσαντος, ὁμολογούμενον αὐτῷ τὸ πρωτεῖον συνεχωρήθη· τοῦτο δ' ἦν ἡ δορὰ τοῦ

ζῴου. μετεχούσης δὲ τῆς κυνηγίας Ἀταλάντης τῆς

Σχοινέως, ἐρασθεὶς αὐτῆς ὁ Μελέαγρος παρεχώρησε

τῆς δορᾶς καὶ τοῦ κατὰ τὴν ἀριστείαν ἐπαίνου.

ἐπὶ δὲ τοῖς πραχθεῖσιν οἱ Θεστίου παῖδες συγκυνη-

γοῦντες ἠγανάκτησαν, ὅτι ξένην γυναῖκα προετίμη-

σεν αὐτῶν, παραπέμψας τὴν οἰκειότητα. διόπερ

ἀκυροῦντες τοῦ Μελεάγρου τὴν δωρεὰν ἐνήδρευσαν

Ἀταλάντῃ, καὶ κατὰ τὴν εἰς Ἀρκαδίαν ἐπάνοδον

ἐπιθέμενοι τὴν δορὰν ἀφείλοντο. Μελέαγρος δὲ

διά τε τὸν πρὸς τὴν Ἀταλάντην ἔρωτα καὶ διὰ τὴν

ἀτιμίαν παροξυνθείς, ἐβοήθησε τῇ Ἀταλάντῃ. καὶ

τὸ μὲν πρῶτον παρεκάλει τοὺς ἡρπακότας ἀποδοῦναι

τῇ γυναικὶ τὸ δοθὲν ἀριστεῖον·

Διογενιανός, Περί παροιμιών

Βάλλειν μήλοις: ἐπὶ τῶν τυχεῖν ὧν ἐρῶσι βου-

λομένων. Παρήχθη δὲ ἀπὸ τῶν πεμφθέντων ἐπ' Ἀτα-

λάντην μήλων. Προὔκειτο γὰρ τῷ νικῶντι δρόμῳ τὴν

Ἀταλάντην ἔπαθλον ὁ ταύτης γάμος. Ὁ γοῦν Ἱππομένης

εἰς ἅμιλλαν καταστὰς, βουλόμενος αὐτὴν νικῆσαι, χρυσᾶ

μῆλα ἔῤῥιψεν· καὶ περὶ τὴν τούτων συλλογὴν ἐκείνης

ἀσχολουμένης, οὗτος ταύτην ὑπερέβαλε.

Ζηνόβιος, Επιτομή

Πρώτη μὲν οὖν Ἀταλάντη τὸν κάπρον εἰς τὰ νῶτα ἐτόξευσε·

Μελέαγρος δὲ κατὰ τοῦ κενεῶνος πλήξας ἀπέκτεινε, καὶ

λαβὼν τὸ δέρας Ἀταλάντῃ χαριζόμενος ἔδωκε. 

Απολλόδωρος, Βιβλιοθήκη, 3, 109, 2

Ἡσίοδος δὲ καί τινες ἕτεροι

τὴν Ἀταλάντην οὐκ Ἰάσου ἀλλὰ Σχοινέως εἶπον, Εὐρι-

πίδης δὲ Μαινάλου, καὶ τὸν γήμαντα αὐτὴν οὐ Μελα-

νίωνα ἀλλὰ Ἱππομένην.

Απολλόδωρος, Βιβλιοθήκη 1, 68, 4

οἱ δὲ συνελθόντες ἐπὶ τὴν τοῦ κάπρου 

θήραν ἦσαν οἵδε· Μελέαγρος Οἰνέως, Δρύας Ἄρεος,

ἐκ Καλυδῶνος οὗτοι, Ἴδας καὶ Λυγκεὺς Ἀφαρέως ἐκ

Μεσσήνης, Κάστωρ καὶ Πολυδεύκης Διὸς καὶ Λήδας

ἐκ Λακεδαίμονος, Θησεὺς Αἰγέως ἐξ Ἀθηνῶν, Ἄδμητος

Φέρητος ἐκ Φερῶν, Ἀγκαῖος καὶ Κηφεὺς Λυκούργου ἐξ

Ἀρκαδίας, Ἰάσων Αἴσονος ἐξ Ἰωλκοῦ, Ἰφικλῆς Ἀμφι-

τρύωνος ἐκ Θηβῶν, Πειρίθους Ἰξίονος ἐκ Λαρίσης,

Πηλεὺς Αἰακοῦ ἐκ Φθίας, Τελαμὼν Αἰακοῦ ἐκ Σαλα-

μῖνος, Εὐρυτίων Ἄκτορος ἐκ Φθίας, Ἀταλάντη Σχοι-

νέως ἐξ Ἀρκαδίας, Ἀμφιάραος Ὀικλέους ἐξ Ἄργους·

μετὰ τούτων καὶ οἱ Θεστίου παῖδες.

Παλαίφατος, Περί Απίστων, 13, 1

Περὶ Ἀταλάντης καὶ Μειλανίωνος.

Λέγεται περὶ Ἀταλάντης καὶ Μειλανίωνος ὡς

ὁ μὲν ἐγένετο λέων, ἡ δὲ λέαινα. ἦν δὲ τὸ ἀληθὲς

τοιοῦτον. Ἀταλάντη καὶ Μειλανίων ἐκυνηγέτουν.

ἀναπείθει δὲ τὴν κόρην ὁ Μειλανίων μιγῆναι αὐτῷ.

εἰσέρχονται δὲ εἴς τι σπήλαιον μιχθησόμενοι. ἦν δὲ

ἐν τῷ ἄντρῳ εὐνὴ λέοντος καὶ λεαίνης, οἳ δή, ἀκού-

σαντες φωνῆς, ἐξελθόντες ἐμπίπτουσι τοῖς περὶ Ἀτα-

λάντην καὶ ἀναιροῦσιν αὐτούς. μετὰ δὲ χρόνον τοῦ

λέοντος καὶ τῆς λεαίνης ἐξελθόντων, ἰδόντες τούτους

οἱ συγκυνηγετοῦντες τῷ Μειλανίωνι, ἔδοξαν αὐτοὺς

εἰς ταῦτα τὰ ζῷα μεταβληθῆναι. εἰσβάλλοντες

οὖν εἰς τὴν πόλιν διεφήμιζον ὡς οἱ περὶ Ἀταλάντην

καὶ Μειλανίωνα εἰς λέοντας μετεβλήθησαν.

Λιβάνιος, Προγυμνάμσατα, 2, 32

Περὶ Ἀταλάντης.

Πολλοὶ μὲν ἔκειντο μνηστῆρες ὑπὸ Ἀταλάντης

ἡττηθέντες ποδωκείᾳ τῆς κόρης, ἔδει γὰρ ἡττώμενον

μὲν ἀποθανεῖν, νικῶντα δὲ γαμεῖν, Ἱππομένης δὲ ταύ-

της ἐπιθυμῶν, δεδιὼς δὲ τὸν κίνδυνον δεῖται τῆς

Ἀφροδίτης συμπρᾶξαι. ἡ δὲ ἔδωκε τὰ χρυσᾶ μῆλα καὶ

εἶπεν ὃ χρὴ ποιεῖν ἐν τῷ δρόμῳ.

ὡς οὖν ἔθεον,

ὁπότε πλησίον ἡ κόρη γένοιτο, μῆλον ἠφίει, ἡ δὲ

ἐθαύμαζέ τε καὶ ὑπολειπομένη τὸ μῆλον ἀνῃρεῖτο, ἐγ-

γιζούσης δὲ πάλιν τὸ αὐτὸ ἐδρᾶτο. καὶ διὰ τοιοῦδε

σοφίσματος Ἀταλάντη μὲν εἶχε τὰ μῆλα, Ἱππομένης

δὲ Ἀταλάντην.

Ἄλλως.

Ἀταλάντην τὴν Σχοινέως ἔχειν μὲν ἐπόθουν πολ-

λοί, Ἱππομένης δὲ παρ' ἑτέρους ἀπείληφε. μνωμένων

γὰρ τὴν κόρην πολλῶν ἆθλον ἑαυτὴν ἡ παῖς προὐ-

τίθει τοῖς νικῶσιν εἰς δρόμον. καὶ πάντων ἀπολειπο-

μένων τὸ τάχος Ἀφροδίτην Ἱππομένης εὕρατο σύμ- 

μαχον καὶ μῆλα χρυσᾶ παρ' ἐκείνης λαβὼν ἠφίει παρὰ

τὸ στάδιον. καὶ ἡ μὲν τὰ μῆλα συνέλεγεν, ὁ δὲ παρῄει

συλλέγουσαν καὶ τέχνῃ μᾶλλον ἢ ῥώμῃ τὸν Ἀταλάντης

γάμον ἐκτήσατο.

Φώτιος, Λεξικόν

Ἀταλάντη· τριήρης τις ἦν ὀνομασθεῖσα ἀπὸ Ἀταλάντης,

ἥτις ἦν ὀξυτάτη δραμεῖν. 

Μέγα Ετυμολογικόν

Ποδορρώρη: Ἐπώνυμον Ἀταλάντης· παρὰ τὸ

ποὺς καὶ τὸ ὀρούειν· οἷον, ἡ τοῖς ποσὶν ὁρμῶσα. 

Καλλίμαχος, Ύμνος στην Άρτεμη, 215

Οβίδιος, Μεταμορφώσεις, 8, 316 και 10, 560

Οβίδιος, Ars Amatoria, 2, 185

Υγίνος, Fabulae, 70, 99

________

ΠΗΓΗ:www.theogonia.gr/

Η ΑΡΚΑΔΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΓΕΝΝΗΣΉ ΤΗΣ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ

Αρκαδία Μαγική

Arcadia

Ο μύθος της Αρκαδίας είναι ο μύθος μιας χώρας διαφορετικής που τα βουνά της είδαν πρώτα το φως και από αυτά ξεπήδησε ο πρώτος άνθρωπος, που οι κάτοικοί της έχουν γενάρχη το γιο μιας Αρκούδας και εγγονό ενός Λυκάνθρωπου.

Μιας χώρας μαγικής, όπου τα ελάφια είναι ιερά και τα αιγοπρόβατα πρέπει να προσέχουν μήπως ξυπνήσουν τον κακόμορφο και τεμπέλη Θεό, που ίσως έχει πεθάνει, αλλά στους βωμούς του οι Αρκάδες ξεφαντώνουν με τη συνοδεία νυμφών δρυάδων. Μιας χώρας που το όνομα της πιο λατρευτής Θεάς δεν τολμά κανείς να το πει σε όσους δεν είναι μυημένοι στα μυστήρια της. Μιας χώρας που τα μαντεία θεωρούν αδύνατο να κατακτηθεί. Μιας χώρας με πλούτο την ομορφιά της φύσης της. 

Οι Αρκάδες, Πελασγοί και Προσέλληνες, είχαν αναπτύξει τους δικούς τους μύθους, πριν φθάσουν στη χώρα τους τα Ελληνικά φύλα, (γύρω στα 2.800 π.Χ.) με τις δοξασίες των οποίων οι παλαιότερες αντιλήψεις συγκρούστηκαν, αναμείχθηκαν, διαλύθηκαν και συντέθηκαν σε ιδιαίτερες μυθολογικές εκδοχές, λατρευτικές τελετές και μυστήρια.

Η ΑΡΚΑΔΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΓΕΝΝΗΣΉ ΤΗΣ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ - Arcadia Hellas

Η ΑΡΚΑΔΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΓΕΝΝΗΣΉ ΤΗΣ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ - Arcadia Ο μύθος της Αρκαδίας είναι ο μύθος μιας χώρας διαφορετικής που τα βουνά της είδαν πρώτα το φως και από α...

YOUTUBE.COM

ΑΡΚΑΔΙΚΟ ΒΗΜΑ: "Μαίναλο, το βουνό του Πάνα"

  ΤΟΠΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ   

Κυκλοφόρησε το νέο φύλλο της εφημερίδας ΑΡΚΑΔΙΚΟ ΒΗΜΑ με πλούσια ύλη...

....δείτε ολόκληρη την εφημερίδα

http://selides-arkadiko.blogspot.gr/

O Ηρακλής με τον Κένταυρο Φόλο και πώς αυτός σκοτώθηκε στην Φολόη της Αρκαδίας εξ ου και το όνομά της

Αρκαδία Μαγική

ΑΡΚΑΔΙΑ

O Ηρακλής με τον Κένταυρο Φόλο και πώς αυτός σκοτώθηκε στην Φολόη της Αρκαδίας εξ ου και το όνομά της;

Αναμφίβολα ο Ηρακλής δεν είχε μόνο σωματική, αλλά και πνευματική δύναμη, παρά τα όσα λέγουν ορισμένοι. Απόδειξη το γεγονός ότι ήταν μύστης και γνώστης πολλών μυστικών, που γνώριζαν μόνον οι άνθρωποι της υψηλής διανόησης, όπως ο Διόνυσος!..

ΕΙΝΑΙ αλήθεια ότι όταν ο Ηρακλής πήγαινε να πιάσει τον Ερυμάνθιο Κάπρο, πέρασε από το βουνό Φολόη στην Αρκαδία. Το βουνό αυτό είχε ονομαστεί έτσι από τον Φόλο, έναν από τους Κενταύρους που ζούσαν εκεί, γιο του Σειληνού και της νύμφης Μελιάς. Αυτός ο Κένταυρος λοιπόν φιλοξένησε τον Ηρα­κλή στη σπηλιά του. Πήρε σφαχτάρι, έψησε κομ­μάτια του και τα έβαλε στον Ηρακλή να φάει, ενώ ο ίδιος τα έτρωγε ωμά. Από το φαΐ όμως δίψασε ο Ηρακλής και του ζήτησε κρασί. Ο Φόλος τού είπε πως είχε ένα πιθάρι χωμένο στη γη, αλλά φοβόταν να το ανοίξει. Ανήκε σε όλους τους Κενταύρους και δεν επιτρεπόταν να το ανοίξει μόνος του. Μια παλιά ιστορία έλεγε πως κάποτε, στα παλιά χρό­νια, ο Διόνυσος είχε δώσει το πιθάρι αυτό σε κά­ποιον Κένταυρο και του έδωσε προσταγή, τότε μόνο να το ανοίξει, όταν θα ερχόταν εκεί ο Ηρα­κλής. Το περιστατικό αυτό είχε γίνει πριν από τέσ­σερις γενιές και τώρα το θυμήθηκε ο Φόλος, αλλά δίσταζε να πειράξει το πιθάρι. Ο Ηρακλής όμως τον έπεισε τελικά να το ξεχώσει από τη γη και στρώθηκαν και οι δύο στο πιοτό.

Καθώς όμως άνοιξαν το πιθάρι, η μυρωδιά από το παλιό κρασί ξεχύθηκε γύρω και έφτασε στα ρουθούνια των άλλων Κενταύρων, που έμεναν κοντά, και τους ξετρέλανε η επιθυμία να πιουν κι αυτοί. 'Ορμησαν λοιπόν στη σπηλιά του Φόλου να πάρουν το κρασί. 'Ηταν όλοι οπλισμένοι με με­γάλες πέτρες ή με έλατα βγαλμένα με τη ρίζα. Άλλοι είχαν ανάψει μεγάλους πυρσούς, έτοιμοι να βάλουν φωτιά, και μερικοί κρατούσαν τσεκού­ρια στα χέρια. Μόλις άρχισε η επίθεση, ο Φόλος κρύφτηκε απ' το φόβο του, και έμεινε ο Ηρακλής να τα βγάλει πέρα μόνος του. Η δυσκολία ήταν πως είχε να αντιμετωπίσει πλάσματα που από τη μια ήταν θεοί, από τη μητρική τους καταγωγή, κι από την άλλη έτρεχαν σαν άλογα- είχαν δηλ. διπλή δύναμη: την αντοχή και τη δύναμη του ζώου και το λογικό και την πείρα των ανθρώπων. Κοντά σ' αυτά ήταν και η μητέρα τους η Νεφέλη που αγωνιζόταν με το μέρος τους και έριχνε βροχή ασταμάτητα. Η νεροποντή δεν ενοχλούσε τους Κενταύρους, που μπορούσαν να τρέχουν άνετα με τα τέσσερα, ενώ εμπόδιζε φοβερά τον Ηρακλή που δεν μπορούσε να σταθεί πάνω στο γλιστερό έδαφος. Όμως και με όλα αυτά ο Ηρακλής μπό­ρεσε να τους αντιμετωπίσει νικηφόρα.

Πρώτοι όρμησαν μέσα στη σπηλιά οι Κένταυροι Άγχιος και Άγριος. Ο Ηρακλής τους ανάγκασε να γυρίσουν πίσω, πετώντας τους αναμμένα δαυλιά. Τους άλλους τους απέκρουσε ρίχνοντας τους βέλη με το τόξο του και άρχισε να τους κυνηγάει ως το ακρωτήριο Μαλέα. Από εκεί κατέ­φυγαν στον Κένταυρο Χείρωνα που κατοικούσε δίπλα στο ακρωτήρι, όπου είχε καταφύγει όταν τον έδιωξαν οι Λαπίθες από την παλιά του κατοι­κία στο Πήλιο. Ο Ηρακλής ωστόσο ακολούθησε τους Κενταύρους που ζήτησαν καταφύγιο στον Χείρωνα. Σε μια στιγμή έριξε ένα βέλος ενάντια στον Κένταυρο Έλατο με τόση δύναμη που, αφού του τρύπησε το βραχίονα, πήγε και σφηνώθηκε στο γόνατο του ίδιου του Χείρωνα. Μόλις το είδε αυτό ο Ηρακλής στενοχωρήθηκε. 'Ετρεξε και τράβηξε το βέλος από το γόνατο του Χείρωνα και έβαλε πάνω στην πληγή φάρμακο. 'Ομως επειδή τα βέλη του Ηρακλή ήταν δηλητηριασμένα, δεν μπορούσε να γιατρευτεί το τραύμα. Ο Χειρών αποτραβήχτηκε λοιπόν στη σπηλιά του και ήθελε να πεθάνει· αυτό όμως δεν γινόταν γιατί ήταν αθάνατος. Τότε πρότεινε ο Προμηθέας στον Δία να γίνει αυτός αθάνατος στη θέση του Χείρωνα, και έτσι πέθανε ο Κένταυρος. Και από τους άλ­λους Κενταύρους πέθαναν πολλοί, που είναι γνω­στά τα ονόματα τους: Δάφνις, Αργείος, Αμφίων, Ιπποτίων, Όρειος, Ισοπλής, Μελαγχαίτης, Θηρέας, Δούπων, Φρίξος.

Από αυτούς που κατάφεραν να διαφύγουν, άλλοι σώθηκαν, όπως ο Ευρυτίων στη Φολόη και ο Νέσσος στον Εύηνο ποταμό. Τους πιο πολλούς, που κατέφυγαν στην Ελευσίνα, τους δέχτηκε ο Ποσειδώνας και τους σκέπασε με ένα βουνό. Άλλους όμως τους βρήκε πάλι ο θάνατος. Ο Ομάδος πήγε στην Αρκαδία όπου συνάντησε την αδελφή τού Ευρυσθέα, την Αλκυόνη, και θέλησε να ενωθεί μαζί της. Επειδή όμως αυτή δεν ήθελε, προσπάθησε να τη βιάσει, και τότε ο Ηρακλής τον σκότωσε. ' Άλλη τύχη είχε ο φίλος του Ηρακλή, ο Φόλος. Από υποχρέωση στους όμοιούς του άρχι­σε να θάβει τους νεκρούς. Σε μια στιγμή τράβηξε το βέλος από κάποιον σκοτωμένο Κένταυρο και καθώς το κοίταζε απορούσε πώς ένα τόσο μικρό πραγματάκι ήταν δυνατόν να σκοτώσει τόσο μεγά­λα πλάσματα.

Καθώς όμως το τριγυρνούσε ανά­μεσα στα δάχτυλα του και το περιεργαζόταν, του ξέφυγε και του έπεσε στο πόδι· τον πλήγωσε, και όπως ήταν δηλητηριασμένο, τον σκότωσε αμέσως. 'Οταν γύρισε ο Ηρακλής από το κυνήγι των Κενταύρων και είδε τον Φόλο νεκρό, τον έθαψε κάτω από το βουνό, που από τότε πήρε το όνομα του και λέγεται Φολόη.

Το όνομα της Αρκαδίας

Αρχαία Ιστορία

Το όνομα της Αρκαδίας Αναφορικά με την προέλευση του ονόματος της Αρκαδίας υπάρχουν αρκετές εκδοχές. Από αυτές οι επικρατέστερες είναι οι παρακάτω: α) Η πρώτη εκδοχή συνδέεται με τον Αρκαδικό μύθο που αναφέρει ο Παυσανίας στα "Αρκαδικά" και οφείλεται στον Καθηγητή Μιχ. Σακελλαρίου. Κατ' αυτήν, η λέξη Αρκαδία προέρχεται απο τη λέξη άρκτος, αρκούδα. Η ετυμολογία αυτή, εξυπακούει μια τοτεμική λατρεία αρκούδας, όπως και ο Αρκαδικός μύθος που παρουσιάζει τη μητέρα του Αρκάδος ως αρκούδα ή ως μια νύμφη που μεταμορφώθηκε σε αρκούδα. Συμφωνα με αυτόν ο πρώτος κάτοικος και ο πρώτος που κυβέρνησε την Αρκαδία ήταν ο Πελασγός, γιός του οποίου ήταν ο Λυκάων. Ο Λυκάων απέκτησε μια κόρη την Καλλιστώ με την οποία συνδέθηκε ο Δίας. Τους έπιασε όμως η Ήρα η οποία μεταμόρφωσε την Καλλιστώ σε αρκούδα, την οποία όμως στη συνέχεια σκότωσε η Άρτεμις. Για να σώσει το παιδί του που είχε η Καλλιστώ στην κοιλιά της, ο Δίας την μεταμόρφωσε στον αστερισμό της Μεγάλης Άρκτου. Από αυτήν το παιδί της πήρε το όνομα Αρκάς. Όταν μεγάλωσε ο Αρκάς βασίλεψε πάνωστους κατοίκους της περιοχής που ονομάστηκε Αρκαδία και εδίδαξε πρώτος αυτός τους κατοίκους - που αργότερα ονομάστηκαν Αρκάδες προς τιμή του - πως να φτιάχνουν ψωμί και να γνέθουν μαλλί. Ο Αρκάς ενυμφεύθη την Δρυάδα νύμφη.Οι Αρκάδες ήταν απο τα πρώτα ελληνόφωνα φύλα που μετανάστευσαν στη νότια Βαλκανική. Πιστεύεται, ότι κατοικούσαν στη Δυτ. Μακεδονία πριν το 1900 π.Χ. (περισσότερα στην "Ιστορία του Ελληνικού Έθνους", Εκδοτική Αθηνών, όπου και εκτενής σχετική βιβλιογραφία). β) Το όνομα ΑΡΚΑΔΙΑ αποτελείται από τα συνθετικά Αρκ και Δία . Το "Αργ" προέρχεται από το "Αργώ" που σημαίνει σκάφος , από όπου έχουμε το Λατινικό archie που σημαίνει κιβωτός , και το Αγγλικό ark που σημαίνει κιβωτός . Το Αρκ-Δίας προφανώς σημαίνει το σκάφος του Δία. γ) Η παρακάτω εκδοχή έχει διατυπωθεί από τον Έφορο Αρχαιοτήτων Αρκαδίας κ. Θ. Σπυρόπουλου («Τa Θαυμαστά και τα Μυστήρια του Λυκάιου Όρους», Έκδοση της Εφημερίδας «Νέα της Μεγαλοπόλεως» 2001): «...αυτός ο γενάρχης του Έθνους μας, του έθνους των Αρκάδων μετά τον Πάνα Ήλιον και τον φωτεινό Λυκάονα, ο Αρκάς, και αυτός ηλιακή μορφή και υπόσταση έχει. Όταν μετεφέρθησαν, μετά τον χρησμό, τα οστά του από την δυσχείμερον Μαιναλίην εις την αγοράν της Μαντινείας απετέθησαν εις θέσιν καλουμένην «Βωμός του Ηλίου». Αλλ' αυτός και η χώρα που φέρει μέχρι σήμερον το όνομά του, Μινυακόν όνομα ταυτόσημον προς τον ήλιον φέρει κατά την ετυμολογία που το πρώτον σήμερα προσάγουμε. HA - RA - KA - DIA είναι καθ' ημάς η νέα ετυμολογία του εθνικού μας χώρου και του εθνικού μας ονόματος, δηλαδή η χώρα του πνεύματος (ΚΑ) του ΡΑ, τουτέστιν του Ηλίου, η χώρα του φωτός. Αυτή η ετυμολογία και η ευλάβεια των Αρκάδων συνυφασμένη με την ανείπωτη καθαρότητα και διαφάνεια του Αρκαδικού περιβάλλοντος εδημιούργησαν το πολυσήμαντο μήνυμα του Αρκαδικού ιδεώδους.» δ) Ο Δημήτριος Π. Δημόπουλος στο βιβλίο του «Η καταγωγή των Ελλήνων» Έκδοση Ε΄ του εκδοτικού οίκου «Ελεύθερη σκέψις» 1995, υποστηρίζει ότι το όνομα Αρκαδία, προέρχεται από την πρωτοελληνική ρίζα αρ. Αρκάς λοιπόν ο γηγενής, ο αυτόχθων. Αρκαδία λοιπόν είναι η χώρα που κατοικείται από αυτόχθονες. Ο Ηρόδοτος χαρακτηριστικά λέει γι αυτό: «Οικέει δε την Πελοπόννησον έθνεα επτά. Τούτων δε τα μεν δυο αυτόχθονα εόντα κατά χώραν ίδρυται νυν τη και το πάλαι οίκεον, Αρκάδες τε και Κυνούριοι» ΜΟΥΣΑΙ VIII. 73. Δηλαδή κατοικούν την πελοπόννησο επτά εθνη από αυτά τα μεν δύο αυτόχθονα υπάρχοντα, έχουν ιδρυθεί (ως κράτη) τώρα εκεί που κατοικούσαν από παλιά, δηλαδή οι Αρκάδες και οι Κυνούριοι. Ο δε Στράβων στα "Γεωγραφικά" του Η΄ 7 λέει: «Δοκεί δε παλαιότατα έθνη των Ελλήνων είναι τα Αρκαδικά, Αζάνες τε και Παρράσιοι και άλλοι τοιούτοι» ε) Μια άλλη ερμηνεία προέρχεται από την Ευγενία Δερεχάνη («Το όρος Λύκαιο και οι αρχαίοι Αρκάδες»). Κατ' αυτήν, η λέξη Αρκάς παράγεται από τη ρίζα αρ αρκ και αλκ απ' όπου παράγονται τα ρήματα αραρίσκω: αρμόζω, προμηθεύω, στερεώνω, ετοιμάζω, παρασκευάζω και αρήγω: βοηθώ, ωφελώ, αποκρούω, είμαι χρήσιμος, ωφέλιμος, ικανός. Από αυτά το άρτος: προμήθευμα, παρασκεύασμα, καθώς και το αλκέω: αποκρούω, απομακρύνω, βοηθώ, στηρίζω. Από αυτά το αλκάρ: βοήθημα, προπύργιο, προφύλαξη, προστασία και αλκή: δύναμη, τόλμη, ορμή και αλκάς: ανδρείος, ισχυρός, ωφέλημος, έτοιμος, παρασκευασμένος, στηριγμένος. Η σημασία όπως φαίνεται αποδώθηκε στον επώνυμο βασιλιά τους, που ήταν εκείνος που τους δίδαξε να παρασκευάζουν το ψωμί, το στήριγμα - και άρτος καρδίαν ανθρώπου στηρίζει (ψαλμός ργ)- ήταν ο ωφέλιμος, ο ανδρείος.  Άλλοι πάλι ρίχνοντας το βάρος στη σημασία που εκφράζουν τα ρήματα γύρω από την απόκρουση την άμυνα, δεν αποκλείουν η σημασία αυτή να ταυτίστηκε με τη χώρα , γιατί οι κάτοικοί της αντιστάθηκαν στις πιέσεις και τις επιδρομές άλλων λαών. Βίβιαν Ευθυμιοπούλου - Δ. Ιστορίας Ιωάννης Ασημακόπουλος - Δημοσιογράφος Προϊστορικοί και Πρωτοϊστορικοί χρόνοι Κατά τους προϊστορικούς χρόνους τα ίχνη της Ιστορίας αναζητούνται στον περίπλοκο και πλανερό δρόμο των μύθων, όπου είναι φυσικό να θάλλουν τα ερωτηματικά. Οι Αρκάδες, πάντως, διεκδικούν για τον τόπο τους πολλές περγαμηνές: εδώ έγινε η γιγαντομαχία, γεννήθηκε ο Δίας και οι περισσότεροι θεοί του δωδεκαθέου, έδρασε ο Ηρακλής, μαρτύρησε ο Προμηθέας, ετάφη ο Ορέστης και η Πηνελόπη, επήλθε το τέλος των περιπλανήσεων του Οδυσσέα, όταν επιτέλους βρήκε έναν τόπο όπου οι κάτοικοι δεν γνώριζαν τι εστί κουπί… Οι Αρκάδες υποστηρίζουν, ακόμα, ότι η Αρκαδία είναι η κοιτίδα του πολιτισμού, αφού στον γενάρχη τους Πελασγό αποδίδεται η πρώτη κατασκευή μόνιμων κατοικιών και η διδασκαλία για την επιλογή των βρώσιμων χόρτων και καρπών, μεταξύ των οποίων και η φηγός, ένα είδος βαλανιδιών, που πρόσθεσε στους Αρκάδες το προσωνύμιο «βαλανηφάγοι». Δεν είναι περίεργο, λοιπόν, που ο μύθος, εν συνεχεία, αποδίδει την τιμή της ίδρυσης της Αυκόσουρας –της πρώτης πόλης υπό τον ήλιο– στο γιο του Πελασγού Λυκάονα, που είναι εισηγητής και των αρχαιότατων αγώνων, των Λυκαίων. (Ο μύθος πάντως, πρέπει να υποκρύπτει και κάποια δόση αλήθειας, αν συνδυαστεί με το ρηθέν υπό του Αριστοτέλους, που θεωρεί την «κατά κώμας εγκατάσταση των Αρκάδων ως έμβρυο της πολιτικής ζωής».) Από τους πενήντα γιους του Λυκάονα θα πάρουν τα ονόματά τους οι σημαντικότερες πόλεις της Αρκαδίας, αλλά η μονάκριβη κόρη του Καλλιστώ επέπρωτο να είναι αυτή από την οποία θα προέκυπτε –σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή– η μετονομασία της πρώην «Πελασγίας» ή «Απίας» χώρας σε «Αρκαδία». Και ιδού πως: Ο Δίας, ανταποκρινόμενος στην επιθυμία όλων των Ελληνικών Φυλών να αποκαλούνται διογενείς, «αναγκάσθηκε» να ερωτευθεί πολλές ωραίες κόρες. Αντικείμενο του πόθου του υπήρξε και η Καλλιστώ, πράγμα που σήμαινε, κατ’ ακολουθίαν, πως έμπαινε και στο στόχαστρο της ζηλοτυπίας της Ήρας, η οποία την μεταμόρφωσε σε άρκτο. Τη λύτρωση της Άρκτου-Καλλιστούς ανέλαβε πρώτα η Άρτεμις που της χάρισε το θάνατο και έπειτα ο Δίας που τη μεταμόρφωσε σε αστερισμό, τη γνωστή Μεγάλη Άρκτο. Καρπός του έρωτα αυτού ήταν ο Αρκάς, επί των διαδόχων του οποίου αρχίζει βαθμηδόν να υποχωρεί η αχλύς των μύθων και να αναδύονται, μέσα από τους υπαινικτικούς ψιθύρους, τα πρώτα ψελλίσματα της ιστορικής αλήθειας. Με μια σχετικά μεγαλύτερη ασφάλεια, πλέον, στηριζόμενοι στις ιστορικές μαρτυρίες και στην καταγωγή των τοπωνυμιών, μπορούμε να παρακολουθήσουμε, για παράδειγμα, τις μετακινήσεις των Αρκάδων. Από το μακρύ κατάλογο των εγκαταστάσεών τους στις περιοχές γύρω από τη λεκάνη της Μεσογείου αποσπούμε δύο περιπτώσεις: Πρώτα, τον –για πολλούς– βέβαιο, εποικισμό του Παλλατίνου λόφου της Ρώμης από Αρκάδες, με επικεφαλής τον Εύανδρο που ξεκινά από το Παλλάντιο της Μαντινείας κι έχει ένα γιο επονομαζόμενο Πάλλαντα. Η Εμφανής ετυμολογική συγγένεια μεταξύ Παλλατίνου – Παλλαντίου – Πάλλαντος μπορεί να πλάθει εκ των υστέρων ένα μύθο –χρήσιμο για τους αναζητούντες δάφνες υψηλής καταγωγής Ρωμαίους– αλλά μπορεί και να τεκμηριώνει ένα ιστορικό γεγονός, αν ληφθεί παράλληλα υπ’ όψιν και η μαρτυρία του Πλουτάρχου, που θεωρεί ότι ο μύθος της Λύκαινας – τροφού των ιδρυτών της Ρώμης, είναι μίμηση προγενεστέρου Αρκαδικού. Η δεύτερη περίπτωση αφορά την πορεία του Τεγεάτη Αγαπήνορος, που έλαβε μέρος στην εκστρατεία κατά της Τροίας επικεφαλής 50 «νηῶν», όπου επέβαιναν, κατά τον Όμηρο, «ἀνέρες ἀγχιμαχηταί», «ἐπιστάμενοι πολεμίζειν» προερχόμενοι από 9 Αρκαδικές πόλεις. Μετά την άλωση της Τροίας ο Αγαπήνωρ, θύμα κι αυτός της οργής του Ποσειδώνος, φτάνει στην Κύπρο και γίνεται οικιστής της Πάφου. H στενή συγγένεια του Αρκαδικού και του Κυπριακού γλωσσικού ιδιώματος έρχεται να δώσει στο μύθο του Αγαπήνορος την ιστορική του διάσταση.Κι ενώ, απ’ τη μια μεριά, Αρκαδικοί εποικισμοί πραγματοποιούνται σε Βορρά και Νότο, Ανατολή και Δύση, απ’ την άλλη η μητρόπολη, η Αρκαδία, μένει απρόσβλητη από τους ποικίλους επιδρομείς. Ούτε η μεγάλη «κάθοδος» των Δωριέων δεν απειλεί το «αὐτόχθονον» των Αρκάδων. Ο μύθος λέει ότι τον κίνδυνο τον απέτρεψαν τότε οι Αρκάδες με την μέθοδο του… προξενιού. Ο Αρκάς βασιλιάς Κύψελος, όταν έμαθε ότι ο Δωριεύς συνάδελφός του Κρεσφόντης ήταν άγαμος, τον έπεισε να παντρευτεί την κόρη του Μερόπη κι έτσι γλίτωσε η Αρκαδία. Λογικότερο, βέβαια, είναι να δεχθούμε πως το έδαφος της δεν αποτελούσε ελκυστική περίπτωση για όσους αναζητούσαν εύφορες περιοχές για την εγκατάστασή τους. Γι’ αυτό και δεν απέφυγε τις συχνές αναστατώσεις η πλησία γη της Τεγέας, την οποία υπέωλεπαν διαρκώς οι Δωριείς της Λακεδαίμονος. Η πρώτη τους επιδρομή επιχειρήθηκε το 790 π.Χ., όταν βασίλευε στην Αρκαδία ο Πολυμήστωρ και στη Σπάρτη ο Χάριλλος. Οι Σπαρτιάτες γνώρισαν τότε την οδύνη της ήττας –οφειλόμενη, εν πολλοίς, στον ηρωισμό που επέδειξαν οι γυναίκες της Τεγέας– και αποδείχθηκε για μια ακόμα φορά πως δεν έπρεπε να δίνονται επιπόλαιες ερμηνείες στους χρησμούς της Πυθίας, η οποία, εν προκειμένω, είχε απαντήσει στο ερώτημα του Χάριλλου, για το πώς μπορεί να υποταχθεί η Αρκαδία: «Ἀρκαδίην μ’ αἰτεῖς· μέγα μ’ αἰτεῖς οὔ τοι δώσω. πολλοί ἐν Ἀρκαδίη βαλανηφάγοι ἄνδρες ἔασιν, οἵ σ’ ἀποκολύσουσιν. Ἐγὼ δέ τοι οὔτι μεγαίρω· δώσω τοι Τεγέην ποσσίκροτον ὀρχήσασθαι καὶ καλὸν πεδίον σχοίνῳ διαμετρήσασθαι» Μου ζητάς την Αρκαδία, δηλαδή ζητάς τα πάντα, κι εγώ δε θα σου τη δώσω. Πολλοί τα βελανίδια τρων εκεί και θα σε διώξουν. Ωστόσο δεν θα σ’ αρνηθώ και πάρε την Τεγέα, για να χοροπηδάς εκεί· και τον ωραίο κάμπο μπορείς με σχοίνο (=μέτρο για τα χωράφια) να μετράς. O Ηρόδοτος,που αναφέρει το χρησμό, συμπληρώνει παρακάτω: «Όταν οι Λακεδεμόνιοι έμαθαν την απάντηση κίνησαν εναντίον της Τεγέας, παίρνοντας μαζί τους μόνο χειροπέδες, γιατί είχαν πιστέψει τον απατηλό εκείνο χρησμό και νόμισαν πως θα υποτάξουν τους Τεγεάτες αλλά νικήθηκαν και πολλοί πιάστηκαν αιχμάλωτοι. Οι Τεγεάτες τους έδεσαν με τις χειροπέδες που οι ίδιοι είχαν φέρει και τώρα μπορούσαν πια να μετρούν με το σχοίνο την πεδιάδα της Τεγέας που δούλευαν σαν σκλάβοι» (μτφρ. Β. Τάσου). Περί τέτοιου είδους ορχήσεως, λοιπόν, επρόκειτο! Η αντιπαλότητα προς τους Σπαρτιάτες δεν σταμάτησε, βέβαια, εδώ. Κατά τους λεγόμενους Μεσσηνιακούς πολέμους, οι Αρκάδες βοηθούν τους αντιπάλους των Λακεδαιμονίων και θεωρούν την αντίθετη στάση του βασιλιά τους Αριστοκράτη τόσο προδοτική, ώστε αποσύρουν την εμπιστοσύνη τους από το πολίτευμα της βασιλείας, και το αντικαθιστούν με το «κοινόν τῶν Ἀρκάδων», μια ομοσπονδία αυτόνομων πόλεων με χαλαρούς δεσμούς. (Η αλλαγή αυτή συντελέσθηκε περί το 628 π.Χ). Γεωργία Δάλκου  - Φιλόλογος _____________ http://www.panarkadiki.gr/content/view/96/73/

Η ΑΦΡΟΔίΤΗ ΤΗΣ ΔΗΛΟΥ Με Τον Έρωτα Και Τον Πάνα

 Το στήθος της Θεάς, όπως αποδίδεται σε αυτό το άγαλμα, λένε πως είναι ο αιώνιος πόθος του θνητού ανθρώπου. Το σφρίγος, η ερωτική επιθυμία, το ίχνος μιας άπιαστης αιωνιότητας. «Τα πλούσια στήθη (του γλυπτού της Αφροδίτης) επιδεικνύονται με λαϊκή έλλειψη σεμνότητας», διαβάζω σε μια κριτική γι’ αυτό το αρχαίο γλυπτό, διακρίνοντας μια διάθεση …αποστροφής. Σε άλλα κείμενα πάλι, εκθειάζεται αυτός ο ερωτικός οίστρος, που έχει καταφέρει να εμφυσήσει ο γλύπτης της αρχαιότητας στο έργο του, για τη Θεά των ερώτων.

ΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ

Η Αφροδίτη απειλεί με το σανδάλι της τον Πάνα, που επιχειρεί να τη «χουφτώσει»,

ενώ ο μικρός Έρωτας τραβάει από το κέρατο τον τραγοπόδαρο Θεό.

Τι Θεά κι αυτή!

Των Ερώτων και των εξαισίων. Ουρανία και Πάνδημη, χαριεντίζεται με τον σχεδόν άξεστο και ορεσίβιο Πάνα, που αποπειράται άγαρμπα και με περισσό θράσος να τη χουφτώσει.

Ένα σύμπλεγμα γλυπτών από τη Δήλο, με την Αφροδίτη, τον Πάνα και τον Έρωτα, δίνει πέρα από κάθε περιγραφή το μέτρο της Θεάς, αν ποτέ μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει «μέτρο» η Αφροδίτη.

Το σύμπλεγμα αυτό βρέθηκε, στις αρχές του 20^ου αιώνα, στην «Οικία των Ποσειδωνιαστών της Βηρυτού», βορειοανατολικά από το διάσημο «Άνδηρο των Λεόντων» και πολύ κοντά στον αρχαίο δρόμο, που οδηγούσε από το λιμάνι των αρχαϊκών χρόνων (στην περιοχή του Σκαρδανά), στο Ιερό του Απόλλωνα. Περιοχή πολυσύχναστη, μια γειτονιά που οι αρχαιολόγοι της έδωσαν το όνομα «Νησίδα των Κοσμημάτων», επειδή βρέθηκαν σ’ αυτή τη γειτονιά πολλά εργαστήρια κοσμημάτων εξαιρετικής τέχνης, ενώ στην ίδια γειτονιά υπήρχαν και χώροι άθλησης (παλαίστρες), αλλά και πολλά ακόμη εργαστήρια έργων τέχνης.

Είναι μια από τις εξόχως σημαντικές περιοχές του εκτεταμένου αρχαιολογικού χώρου στη Δήλο, τόσο για τα ευρήματα που έφεραν στο φως οι ανασκαφές, όσο και για τη φοβερή εικόνα που αποτυπώνεται στα ερείπια από την καταστροφή του νησιού, το 88 προ Χριστού από τον βασιλιά του Πόντου, Μιθριδάτη Στ΄, τον Ευπάτορα. Ο Μιθριδάτης πίστευε ότι με την πυρπόληση του νησιού του Απόλλωνα θα πλήξη το γόητρο της Ρώμης, που ήταν κυρίαρχη τότε στη Δήλο. Λίγα χρόνια αργότερα, το 69 προ Χριστού οι πειρατές του Αθηνόδωρου, που ήταν σύμμαχος του Μιθριδάτη, ολοκληρώνουν την καταστροφή του νησιού. Οι ανασκαφές στην περιοχή νότια από την «Οικία των Ποσειδωνιαστών» έφεραν στο φως «εικόνες» από εκείνες τις καταστροφές, με τα πυρπολημένα εργαστήρια και τα σπίτια.

Το σύμπλεγμα με την Αφροδίτη, τον Έρωτα και τον Πάνα ήρθε στο φως με τις ανασκαφές της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής, το 1904, στο δυτικό επιστύλιο της αυλής της «Οικίας των Ποσειδωνιαστών».

Το κτήριο έπαθε και το ίδιο σημαντικές ζημιές κατά την επιδρομή του Μιθριδάτη, ενώ οι ζημιές αυτές που δεν αποκαταστάθηκαν, έγιναν ακόμη μεγαλύτερες από την επίθεση των πειρατών του Αθηνόδωρου.

Παρά τις φθορές, ωστόσο, αυτό το οικοδόμημα έδωσε σημαντικά ευρήματα, μεταξύ των οποίων και το μαρμάρινο σύμπλεγμα της Αφροδίτης.

Το «Ίδρυμα των Ποσειδωνιαστών», σε ένα ταμπλό με πληροφορίες, που βρίσκεται επί τόπου, στον αρχαιολογικό χώρο, στη Δήλο.

Μια ξεχωριστή απ’ όλες τις άλλες, Αφροδίτη. Πιο «ζωντανή», πιο αισθαντική, πιο αλέγκρα, πιο εκφραστική, πιο ερωτική και πιο χυμώδης, από κάθε άλλη γλυπτική απόδοσή της.

Το κεφάλι της Αφροδίτης, με τα μαλλιά της δεμένα με μαντήλι.

Το γλυπτό έχει ύψος 1,29 μέτρα, κατασκευασμένο από μάρμαρο της Πάρου σε κάποιο αττικό εργαστήριο ή κάποιο εργαστήριο γλυπτικής της Δήλου και χρονολογείται γύρω στο 100 προ Χριστού. Σε ορισμένα σημεία του, όπως το κεφάλι της Αφροδίτης και ο δεξιός της πήχης, τα κέρατα και το δεξιό πόδι του Πάνα, αλλά και τα πόδια και το αριστερό χέρι του Έρωτα, το γλυπτό έχει δεχτεί αποκαταστάσεις.

Το μπράτσο του Πάνα τα λέει όλα…

Η Αφροδίτη της Δήλου, με τον Πάνα και τον Έρωτα φέρεται να έχει χαρακτηριστικά από δυο άλλες πασίγνωστες Αφροδίτες, εκείνη της Κνίδου και εκείνη των Μεδίκων, ωστόσο ορισμένοι «κατηγορούν» τον γλύπτη του έργου γιατί, όπως ισχυρίζονται ενέδωσε στις ορέξεις ενός πλούσιου εμπόρου (του Διόνυσου από τη Βηρυτό) και έπλασε μια Αφροδίτη χυμώδη, αισθαντική, παιχνιδιάρα και ερωτική, αφαιρώντας της την αυστηρότητα και το μυστήριο της Θεάς των κλασικών χρόνων.

Μα, εξ ορισμού ή εκ μύθων, αυτή η Θεά είναι το πρότυπο των ερωτικών παιχνιδιών και των ενστίκτων, που είναι φορές ακατάβλητα και ορμητικά, με όλους τους χυμούς της ζωής μέσα τους, ακατανίκητα και φορές πάλι τρυφερά πολύ, παραλλάσσοντας την ορμή και την αγριάδα τους με τα επινίκια των ηδονών.

Ο γλύπτης με δεξιοτεχνικό τρόπο, έχει παραστήσει τη Θεά των αρχεγονικών ενστίκτων, σκανδαλιάρα να απειλεί με το σανδάλι της τον Πάνα, χωρίς ωστόσο να δείχνει μαζί του θυμωμένη για τη φόρα που έχει πάρει ο τραγοπόδαρος, με τις φλέβες του τονισμένες από την έξαψη. Στην ουσία, η Αφροδίτη είναι πάντοτε πρόθυμη για ερωτικά παιχνίδια, όπως δείχνει και ο φτερωτός της γιος, ο Έρωτας, που υπερίπταται, κρατώντας τον Πάνα από το κέρατο.

«Ηδ’ έρος ος κάλλιστος» γράφει ο Ησίοδος στη Θεογονία του και εδώ σε αυτή τη σύνθεση, ο γλύπτης δείχνει να σέβεται απολύτως και να αποδίδει με περισσή δεξιοτεχνία αυτή την εξαιρετική επισήμανση του ποιητή της «Θεογονίας».

Η Αφροδίτη της Δήλου «κατηγορείται» ότι επιδεικνύει το πλούσιο στήθος της, χωρίς ίχνος σεμνότητας, ενώ με το αριστερό της χέρι, μόλις που καταφέρνει να κρύψει κάπως το εφηβαίο της.

Μια ερωτική Θεά, άκρως αισθησιακή, όσο σπάνια αποτυπώνεται σε άγαλμα ή άλλο έργο τέχνης της αρχαιότητας. Ένα τολμηρό θηλυκό με εκρηκτικό σώμα, που όπως θεωρούν ορισμένοι, σε αυτό το έργο η Θεά έχει απολέσει την ιερότητα και το μυστήριο των αρχαιότερων χρόνων. Μήπως όμως αυτό είναι το «μυστήριο» της Αφροδίτης;

Η Αφροδίτη προσπαθεί να κρύψει το εφηβαίο της και ο Πάνας της τραβάει με δύναμη το χέρι.

Η ωραία αισθησιακή Θεά, απέναντι στον πρωτόγονο και ενστικτώδη τραγοπόδαρο Θεό. Ένστικτο στο ένστικτο. Ο γλύπτης φαίνεται να πετυχαίνει αυτό ακριβώς που διαχέεται στην αιωνιότητα μέσα από το βίο των θνητών ανθρώπων, αποτυπώνοντας έτσι στο έργο του τη θεϊκή διάσταση του ανθρώπου, με ακρίβεια και τόλμη.

Αποτυπώνει όμως και τη ζωή στη Δήλο. Μια πόλη που σχεδόν ορχείται με τα ένστικτα των ανθρώπων της, ανάμεσα στους λιβανωτούς του Απόλλωνα και των άλλων, όπου γης Θεοτήτων, και ανάμεσα στις ευωχίες των συμποσίων και των Διονυσιασμών  των Αυλητρίδων στις νυκτέλιες «τελετουργίες».

Η Δήλος ζει μεταξύ ιερότητας, χλιδής, απολαύσεων και ακολασίας. Ζει σε μια δική της λάμψη, με μια πρωτοφανή τόλμη. Ίσως το «αναιδές» στήθος της Δήλιας αυτής Αφροδίτης απέναντι στον ορεσίβιο Πάνα, να δηλώνει με τον καλύτερο τρόπο αυτά που συνέβαιναν στις Λέσχες, όπως εκείνη των Ποσειδωνιαστών ή και άλλων ακόμη εφοπλιστών της εποχής και εμπόρων, με τον πλούτο, τη χλιδή και τον ερωτισμό αποτυπωμένο σε πλήθος στοιχεία από τα σπίτια τους, όπως αυτό το άγαλμα της αιώνιας Αφροδίτης, ή εκείνο το ψηφιδωτό του Διόνυσου, με το θεό στη ράχη ενός πάνθηρα.  

Το κεφάλι της Θεάς σε αυτό το σύμπλεγμα κάνει τους αρχαιολόγους να υποθέτουν ότι η Αφροδίτη ετοιμάζεται να μπει στο λουτρό της, όταν δέχεται την ερωτική «επιδρομή» του Πάνα. Αυτό συμπεραίνεται από το μαντήλι με το οποίο έχει περιδέσει τα μαλλιά της. Έστω κι έτσι όμως, δεμένα με το μαντήλι, τα μαλλιά της Θεάς δείχνουν φροντισμένα και χτενισμένα στην εντέλεια. Όμως αυτό που έχει σημασία είναι το ύφος της και η έκφραση του προσώπου της, που φαίνεται να έχουν και αυτά σχέση με την επίθεση του Πάνα.

Το πολύ ωραίο κεφάλι, με τη φυσιοκρατική κατατομή, έχει μια έκφραση ερωτική και παιγνιώδη, ενώ ταυτόχρονα μοιάζει να προειδοποιεί τον τραγοπόδαρο Θεό, να μαζέψει τα χέρια του και να …προσέχει.

Ορισμένοι από τους κριτές του μαρμάρινου συμπλέγματος στέκονται με ξεχωριστή επιμονή στην φυσιοκρατική απόδοση, αλλά και στην σχεδόν προκλητική ενάργεια του στήθους της Θεάς. Βρίσκεται περίπου σε ερωτική έξαψη, λένε ορισμένοι και είναι βέβαιο, ότι δεν περνάει καθόλου απαρατήρητο. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους, που κάποιοι θεωρούν «αγοραία» την όλη υπόσταση της θεάς σ’ αυτό το ανάγλυφο. Αυτό μπορεί και να δείχνει ότι δεν την αφήνουν εντελώς αδιάφορη τα πειράγματα του Πάνα, που κάνει τον Θεό των αχαλίνωτων ενστίκτων να ελπίζει ότι στο τέλος θα ενδώσει στις ορέξεις του η Αφροδίτη.

Το σφριγηλό κορμί της Αφροδίτης και το ξελιγωμένο πρόσωπο του Πάνα λένε τα πάντα!

Αυτή είναι και μια όψη της μαγείας που αποπνέει το θεϊκό αυτό ερωτικό σύμπλεγμα. Κι αυτό με κάνει να επιστρέφω στην αξεπέραστη περιγραφή του Σοφοκλή, για τον έρωτα:

«…ΚΑΙ Σ’  ΟΥΤ’ ΑΘΑΝΑΤΩΝ ΦΥΞΙΜΟΣ ΟΥΔΕΙΣ

ΟΥΘ’ ΑΜΕΡΙΩΝ ΣΕ Γ’  ΑΝΘΡΩΠΩΝ

Ο Δ’  ΕΧΩΝ ΜΕΜΗΝΕΝ…»!

 Οι στίχοι αυτοί φαίνεται να βρίσκουν την απόλυτη «δικαίωσή» τους μπροστά στο μαρμάρινο σύμπλεγμα από τη Δήλο, με τις τρεις θεότητες, που έχουν να κάνουν με τα ερωτικά ένστικτα.

Σ’ αυτό το σύμπλεγμα των τριών γλυπτών, ο Πάνας είναι η αντίστιξη στην «ερωτογένεια» της Αφροδίτης. Στο πρόσωπό του αποτυπώνεται όλη η ξελιγωμάρα του αρσενικού, που λαχταρά να ρίξει στο κρεβάτι το θηλυκό που είναι δίπλα του. Η δύναμη που αποτυπώνεται στα μπράτσα του δείχνει όλη την ένταση του κορμιού του. Με το ένα χέρι του κρατάει σφιχτά το χέρι της Αφροδίτης, με το οποίο η Θεά προσπαθεί να κρύψει και να προφυλάξει το εφηβαίο της και ο Πάνας προσπαθεί να το αποσπάσει, ελευθερώνοντας έτσι το ερωτικό πεδίο. Με το άλλο χέρι του κρατάει δυνατά τη Θεά πίσω από την πλάτη.

Όλο το «κόλπο» όμως του ερωτοχτυπημένου Πάνα, που δεν ξέρει τι να κάνει τα …ένστικτά του, έχει να κάνει με τα τραγοπόδαρά του, που προσπαθεί να τα μπερδέψει ανάμεσα στα πόδια της Αφροδίτης και δοθείσης ευκαιρίας να ρίξει τη Θεά ανάσκελα. Λες και παίζεται ένα ολόκληρο έργο με όσα προσπαθεί να αφηγηθεί ο γλύπτης με αυτό του το σύμπλεγμα. Με λίγη τόλμη, ο θεατής μπορεί να ξετυλίξει στο μυαλό του όλα όσα θέλει ο Πάνας, όλα όσα προκαλεί στην Αφροδίτη ο «οίστρος» και όλες τις σκανταλιές που μπορεί να μετέλθει ο μικρός έρωτας, έστω κι αν βρίσκεται στον ώμο της μητέρας του, που «απειλείται» από τον Πάνα.

Ο γλύπτης έχει για μοντέλο του μια νεαρή, χυμώδη γυναίκα και αφήνει να διαφανούν στο μάρμαρο οι ρεαλιστικές γραμμές του σώματός της στην κάθε τους λεπτομέρεια, με τους ερωτικούς χυμούς να μην αφήνουν τον Πάνα σε ησυχία.

Ο Πάνας είναι ακουμπισμένος σε ένα βράχο, που έχει απλώσει πάνω του μια δορά ζώου και δίπλα στο πόδι του έχει ακουμπήσει το κυνηγετικό του όπλο, το «Λαγωβόλο».

Τα τραγίσια πόδια του Πάνα μπλέκονται στα πόδια της Θεάς, 
ελπίζοντας να καταφέρει να την ξαπλώσει ανάσκελα!

Στη βάση του γλυπτού υπάρχει η επιγραφή για τον άνθρωπο που το αφιέρωσε.

Το μαρμάρινο σύμπλεγμα, με τις τρεις θεότητες, χρονολογείται στο 100 προ Χριστού και αποδίδεται κατ’ άλλους σε κάποιο Αττικό εργαστήριο γλυπτικής, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι φιλοτεχνήθηκε σε κάποιο από τα σημαντικά εργαστήρια της Δήλου, που είναι και το πιθανότερο.

Το γλυπτό βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, στην Αθήνα και είναι ένα από τα σημαντικότερα εκθέματά του.

Στη βάση του υπάρχει επιγραφή με την οποία δηλώνεται ο άνθρωπος που το αφιέρωσε:

«ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΖΗΝΩΝΟΣ ΤΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΥ

ΒΗΡΥΤΙΟΣ, ΕΥΕΡΓΕΤΗΣ, ΥΠΕΡ ΕΑΥΤΟΥ

ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΕΚΝΩΝ, ΘΕΟΙΣ ΠΑΤΡΩΟΙΣ».

(Ο Διονύσιος του Ζήνωνος, του Θεοδώρου, από τη Βηρυτό, ευεργέτης υπέρ του εαυτού του και των παιδιών του (το αφιέρωσε) στους πατρώους Θεούς). Αυτό λέει η επιγραφή.

Ο εκτεταμένος αρχαιολογικός χώρος της Δήλου, όπως φαίνεται από τον Κύνθο.

Στη Δήλο υπάρχει και ένα από τα ωραιότερα Ιερά της Αφροδίτης, κοντά στο «Σπίτι του Ερμή», αρκετά μακριά από την «Οικία των Ποσειδωνιαστών της Βηρυτού». Ωστόσο, μπορεί εύκολα να φανταστεί ο καθένας ότι όλες οι νύχτες στη Δήλο των αρχαίων χρόνων θα πρέπει να ήταν αφιερωμένες στην Αφροδίτη!

Ένα ταξίδι στη Δήλο πάντοτε μαγεύει, μεθά και γοητεύει, αυτόν που μπορεί να βλέπει πίσω από τους αρχαίους λιθώνες της, συλλαμβάνοντας με τις κεραίες του τις αναπνοές των θεών και των ανθρώπων.

  ΝΙΚΟΣ ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ  

http://zervonikolakis.lastros.net/afroditi.html